Jako pszczelarka z wieloletnim doświadczeniem mogę śmiało powiedzieć, że pszczoły są jednym z najważniejszych ogniw całego ekosystemu. Choć niewielkie, ich wpływ na świat roślin i zwierząt , w tym również na życie człowieka, jest ogromny. To właśnie rola pszczół w przyrodzie sprawia, że ich obecność staje się niezbędna dla zachowania równowagi biologicznej i bioróżnorodności. W jednej rodzinie pszczelej może żyć nawet 60 tysięcy osobników i każdy z nich ma ściśle określone zadania. Razem tworzą superorganizm, który funkcjonuje jak precyzyjny mechanizm. Pszczoły zapylają rośliny, co przekłada się na wzrost plonów, rozwój sadów, łąk, warzywników i ziół. Bez tej pracy wiele roślin nie mogłoby się rozmnażać, a co za tym idzie cały ekosystem uległby załamaniu. Dlatego tak często zadajemy pytanie: co by było, gdyby wyginęły pszczoły? Odpowiedź jest prosta: nasza dieta, rolnictwo i gospodarka nie przetrwałyby długo bez tych owadów. Ich znaczenie dla środowiska i człowieka jest niepodważalne. Około 90% światowych upraw żywnościowych zależy od zapylania przez zwierzęta, a pszczoły odgrywają w tym kluczową rolę. Z własnego doświadczenia mogę dodać: każdy ul, każda rodzina pszczela to żywa lekcja współpracy, precyzji i odpowiedzialności. I to właśnie dlatego warto nie tylko korzystać z dobrodziejstw miodu, ale także wspierać pszczoły i tych, którzy o nie dbają.
Królowa ula – matka całej rodziny pszczelej
Kiedy po raz pierwszy zajrzałam do ula jako początkująca pszczelarka, zafascynowało mnie jedno: że w środku tej z pozoru chaotycznej plątaniny skrzydeł, plastrów i dźwięków, panuje absolutny porządek. A w samym centrum – niemal niewidoczna, lecz niepodważalnie ważna – królowa pszczół, czyli matka całej rodziny pszczelej. To ona odpowiada za ciągłość życia w ulu, ale nie tak, jak wyobraża to sobie wielu – nie rządzi, nie rozkazuje. Ona po prostu jest. I jej obecność wystarcza, by setki tysięcy robotnic działały jak jeden, zgrany organizm. Warto wiedzieć, że królowa nie rodzi się królową. Jako pszczelarka często opowiadam o tym dzieciom na warsztatach, bo to doskonały przykład tego, jak środowisko wpływa na rozwój.
Każda przyszła królowa rozwija się z tego samego typu jaja co robotnica. To, co ją wyróżnia, to wyłącznie dieta. Od pierwszego dnia życia larwa matki karmiona jest wyłącznie mleczkiem pszczelim – to ono uruchamia w niej cechy królowej: większy rozmiar, dłuższy odwłok, zdolność do składania jaj. W ulu nie wychowuje się królowej przypadkowo. Robi się to wtedy, gdy dotychczasowa matka jest chora, zbyt stara albo gdy rodzina przygotowuje się do podziału – tzw. rójki. Pszczoły wybierają kilka komórek, w których rozwija się potencjalna następczyni. Zawsze przetrwa tylko jedna. W mojej pasiece często obserwuję jak pszczoły w naturalny sposób podążają za matką. Otaczają ją wianuszkiem, karmią, czyszczą, informują o sytuacji w ulu. Ona nie musi nic mówić – wystarczy, że emituje feromony, które działają jak komunikaty dla całej rodziny: „jestem, wszystko w porządku, pracujcie dalej”. Dzięki tym feromonom robotnice wiedzą, że nie trzeba wychowywać nowej królowej. Gdy sygnał słabnie – podejmują działania. To niezwykle subtelna, chemiczna forma komunikacji, którą biolodzy nadal badają z podziwem.
W sezonie matka pszczela potrafi złożyć nawet 2000 jaj dziennie. To niewyobrażalne tempo, jeśli weźmiemy pod uwagę, że każda komórka plastra musi zostać dokładnie odwiedzona, sprawdzona, a jajo musi zostać umieszczone centralnie. Dzięki temu w ulu nieustannie odradza się życie – nowe robotnice, trutnie, a czasem kolejne matki. Królowa nie opuszcza ula poza jednym, jedynym momentem: lotem godowym. Podczas niego zostaje zapłodniona przez kilkanaście trutni i gromadzi zapas nasienia na całe swoje życie.
W mojej pracy dbam o to, by matki pochodziły ze sprawdzonych linii – łagodnych, zdrowych, odpornych. Od charakteru matki naprawdę zależy charakter całego ula. Kiedy królowa jest zrównoważona i silna, pasieka pracuje spokojnie, stabilnie i efektywnie. W przeciwieństwie do robotnic, które żyją tygodnie lub miesiące, królowa pszczół może żyć nawet 3–5 lat. Jednak z mojego doświadczenia wynika, że warto wymieniać ją co 2–3 sezony – wtedy rodzina jest silna, a matka nie traci tempa składania jaj. Kiedy trzeba podjąć decyzję o wymianie matki – robimy to spokojnie, z szacunkiem. Bo choć dla wielu to tylko owad, dla mnie – to serce ula, z którym pracuję przez lata.
W mojej pasiece uczę się od pszczół pokory, cierpliwości i uważności. Matka pszczela uczy mnie najwięcej – o odpowiedzialności, o trosce, o cichym przewodzeniu. Jej obecność nie dominuje. Ale bez niej wszystko się rozpada. I choć każda rodzina pszczela ma tylko jedną królową, to jej praca służy tysiącom. Może warto, byśmy – jako ludzie – częściej patrzyli na świat z perspektywy ula.
Robotnice – niewidzialna armia pracownic
Gdy ktoś pyta mnie, co tak naprawdę robią pszczoły, zawsze odpowiadam: wszystko. I wcale nie przesadzam. Za każdym razem, kiedy staję przy ulu i słyszę jednostajny szum, wiem, że w środku trwa perfekcyjnie zorganizowany spektakl pracy. A główną rolę grają w nim one – robotnice. To właśnie pszczoły robotnice są siłą napędową pasieki – niezliczoną, niewidzialną armią, która nie domaga się uznania, ale każdego dnia zapewnia życie całej rodzinie pszczelej, królowej, trutniom… i nam, ludziom. Każda robotnica rozwija się z zapłodnionego jaja i potrzebuje 21 dni, by wykluć się z komórki plastra jako dorosły owad. Jej życie trwa zazwyczaj zaledwie 4–6 tygodni w sezonie letnim, choć zimowe pszczoły mogą przetrwać nawet kilka miesięcy.
Ale nawet tak krótki czas wystarcza, by pełniła w ulu wiele funkcji. Przez całe życie pszczoła zmienia swoją rolę, dopasowując się do aktualnych potrzeb rodziny. Zaczyna jako czyścicielka, później staje się karmicielką, budowniczą, strażniczką, a na końcu – zbieraczką. Na warsztatach, które prowadzę dla dzieci i młodzieży, często porównuję życie robotnicy do dobrze zaplanowanej kariery zawodowej:
● Dzień 1–3: sprzątaczka – czyści komórki po wygryzieniu się larw.
● Dzień 4–6: karmicielka – karmi larwy mleczkiem i papką z pyłku.
● Dzień 7–11: budownicza – buduje plastry z wosku wytwarzanego przez siebie.
● Dzień 12–16: magazynierka i dojrzewaczka – zajmuje się przyjmowaniem nektaru, odparowywaniem wody i produkcją miodu.
● Dzień 17–20: strażniczka – pilnuje wlotu do ula i rozpoznaje obce pszczoły.
● Po 21 dniu: zbieraczka – opuszcza ul i przynosi nektar, pyłek, wodę, propolis.
To biologicznie zaprogramowana wszechstronność, która pokazuje, jak dobrze zorganizowanym systemem jest rodzina pszczela.
Na co dzień w pasiece widzę, jak robotnice są niezwykle skupione. Nie interesuje ich chaos zewnętrznego świata – one są tu i teraz. Gdy jedna przynosi nektar, druga już go odbiera. Gdy jedna ląduje z pyłkiem na odnóżach, kolejna oczyszcza komórki plastra. Wszystko dzieje się automatycznie, bez słów, bez lidera, ale z niewiarygodną precyzją. I zawsze mnie to porusza – ile możemy się nauczyć od pszczół. O lojalności wobec wspólnoty, o ciszy pracy, o harmonii obowiązków. Często tłumaczę ludziom, że to nie królowa „robi miód” – to robotnice przynoszą nektar, przetwarzają go i zabezpieczają w komórkach. To one wiedzą, kiedy nektar dojrzał. To one decydują, kiedy zakleić komórkę woskiem.
W praktyce pszczelarskiej wiele zależy od kondycji tej właśnie armii – jeśli robotnic jest dużo, miód będzie czysty, dojrzały, pachnący i pełnowartościowy. Jeśli ich zabraknie – nawet najlepsza królowa nie pomoże. Dlatego każda pszczoła w ulu ma znaczenie. A każda robotnica, choć żyje krótko, pozostawia po sobie coś trwałego. W mojej pracy najbardziej wzrusza mnie zawsze jedno – kiedy po skończonej pracy pszczoła dosłownie umiera z wycieńczenia gdzieś przy wylotku. Wykonała wszystko, co miała do zrobienia. Bez pytania, bez oczekiwań. Dla dobra wspólnoty. I może właśnie dlatego z takim szacunkiem podchodzę do każdej pszczoły. Każda z nich to bohaterka. Niewidzialna. Ale niezastąpiona.
Trutnie – ojcowie na jedno zadanie
Trutnie to temat, który wywołuje uśmiech u słuchaczy na moich warsztatach. „To ci leniwi panowie z ula?” – żartują. I chociaż łatwo ich ocenić przez pryzmat pasywności, ja wolę mówić: to pszczoły, które przychodzą na świat tylko wtedy, gdy są naprawdę potrzebne. Ich rola jest prosta, ale absolutnie kluczowa. W rodzinie pszczelej, w której każda robotnica ma zaplanowany harmonogram od narodzin do śmierci, trutnie pojawiają się jak sezonowi goście – nieco nieporadni, wyraźnie więksi, bardziej miękcy w ruchu. Ale nie są przypadkowi. Ich obecność w ulu to sygnał: nadszedł czas nowych królowych i przyszłości pasieki.
Truteń, w przeciwieństwie do robotnicy czy królowej, powstaje z niezapłodnionego jaja. To ciekawostka biologiczna, która zaskakuje wiele osób – samiec pszczoły nie ma ojca, ma tylko matkę. Jajo, które matka składa do większej komórki plastra, rozwija się 24 dni. Trutnie są większe, mają bardziej kuliste odwłoki, większe oczy (służące do śledzenia królowej podczas lotów godowych) i – co ważne – nie mają żądła. To oznacza, że są całkowicie bezbronni i nie uczestniczą w żadnej obronie ula.
Ich misja zaczyna się i kończy poza ulem. Gdy młoda królowa wylatuje na swój pierwszy i często jedyny lot godowy, w pogoni za nią ruszają setki trutni. Tylko najszybsze i najzdrowsze mają szansę ją zapłodnić. Ten akt jest jednocześnie kulminacją i końcem życia trutnia – natychmiast po zapłodnieniu ginie, oddając swoje istnienie na rzecz przyszłych pokoleń. To brutalna ekonomia natury – życie za życie, tak potrzebne, a tak krótkotrwałe. Z mojego punktu widzenia – jako pszczelarki – dobry truteń to skarb. To od jego materiału genetycznego zależy m.in. odporność, łagodność i wydajność przyszłych rodzin. Dlatego w profesjonalnych pasiekach dba się nie tylko o dobre matki, ale także o jakość trutni – ich linię, zdrowie, siłę.
Ten temat często wraca w dyskusjach w środowisku pszczelarskim. Bo rzeczywiście – truteń nic nie buduje, nic nie przynosi, niczego nie sprząta. Jest karmiony przez robotnice, czasem nawet wyganiany z drogi. Ale nazwać go pasożytem? To byłoby spłycenie jego roli.
Bez trutni nie byłoby ciągłości rodu pszczelego. I choć przez większą część swojego życia wydają się bierni, to ich obecność jest niezbędna. Ich brak prowadzi do problemów z unasiennieniem królowych, do słabych rodzin i ryzyka „cichego wymierania” pasiek.
Na przełomie sierpnia i września, kiedy sezon dobiega końca, robotnice przestają karmić trutnie i bezlitośnie wyrzucają je z ula. Zjawisko to obserwuję co roku i choć przywykłam, wciąż robi na mnie wrażenie. Widok pszczół ciągnących masywne ciała trutni ku wylotowi ula jest mocnym obrazem. W ulu nie ma miejsca na sentymenty. Nadchodzi zima, trzeba oszczędzać zasoby, utrzymać tylko to, co konieczne. Trutnie po prostu przestają być potrzebni a pasieka działa dalej.
Z perspektywy praktyki pszczelarskiej wiem, jak ważne są dobrze rozwinięte trutnie. Gdy hoduję matki w swojej pasiece, szczególnie zależy mi na tym, by w pobliżu znajdowały się silne rodziny z trutniami pochodzące z linii łagodnych, odpornych na choroby, pracowitych.
Wiem też, że truteń, choć nie produkuje miodu ani nie pomaga w obsłudze ula, jest symbolicznym łącznikiem między przeszłością a przyszłością pasieki. Jego krótkie życie przypomina, że każda istota, nawet ta, która nie zostaje zapamiętana, może mieć kluczowe znaczenie.
Jak wygląda cykl życia pszczoły? Od jaja do lotu
Każdego roku w mojej pasiece na świat przychodzą dziesiątki tysięcy pszczół. Czasem, patrząc na pełną ramkę czerwiu, myślę o niej jak o żywej mapie przyszłości ula. Bo właśnie tam w tych niewielkich komórkach plastra rodzi się to, co najważniejsze: kontynuacja życia, równowaga i potencjał pszczelej rodziny. Cykl życia pszczoły to fascynujący proces – idealnie zsynchronizowany, biologicznie precyzyjny, a przy tym głęboko symboliczny. Od chwili złożenia jaja po pierwszy lot robotnicy mija zaledwie kilka tygodni, ale w tym czasie dzieje się cała ewolucja: od bezbronnej larwy do pełnoprawnej członkini ula. Wszystko zaczyna się od królowej. Codziennie przemieszcza się po plastrze, starannie bada każdą komórkę i składa w niej jedno mikroskopijne jajo – białe, przypominające nitkę, ledwo widoczne gołym okiem. Królowa rozróżnia komórki:
● mniejsze – przeznaczone dla przyszłych robotnic (jajo zapłodnione),
● większe – dla trutni (jajo niezapłodnione)
To niezwykłe, że każda pszczoła – niezależnie od swojej przyszłej roli – zaczyna od tego samego: od jaja złożonego w woskowej komórce.
Po trzech dniach z jaja wykluwa się larwa – biały, zakrzywiony organizm, który przez kilka następnych dni będzie tylko jeść. W tej fazie larwa pszczoły zwiększa swoją masę ponad 1000 razy. To tak, jakby człowiek w tydzień rósł od noworodka do rozmiarów dorosłego słonia. Robotnice karmicielki podają larwie:
● przez pierwsze dni – mleczko pszczele (królewskie pożywienie),
● później – papkę z pyłku i miodu.
W ulu panuje absolutna cisza i koncentracja na tym etapie. Wiem to, bo przy otwarciu gniazda z czerwiem pszczoły natychmiast naprawiają zakłócenia – czyszczą, wentylują, ogrzewają. Dla nich to jak sala porodowa: pełna troski, skupienia i biologicznej powagi. Około szóstego dnia larwa osiąga pełny rozmiar i przestaje jeść. Robotnice zasklepiają komórkę cienką warstwą wosku i wtedy larwa zaczyna się przepoczwarzać. Ten etap rozpoczyna się:
● ok. 7-8 dnia w przypadku królowej,
● ok. 9 dnia dla robotnicy,
● ok.10 dnia dla trutnia.
Z perspektywy pszczelarza to etap bardzo wrażliwy – zbyt duża wilgotność, chłód albo choroba może zniszczyć setki poczwarek. Dlatego zawsze kontroluję, czy ul jest silny, dobrze ocieplony i czy pszczoły mają wystarczająco pokarmu, by podtrzymać idealne warunki inkubacyjne. Gdy młoda pszczoła jest gotowa, zaczyna przegryzać woskowy zasklep. To jej pierwszy wysiłek fizyczny. Wychodzi z komórki – jeszcze blada, miękka, zlepiona – i natychmiast zaczyna być czyszczona przez inne robotnice. W ciągu kilku godzin usztywnia się jej pancerz, rozwija aparat gębowy i odnóża, a w ciągu dnia – staje się pełnoprawną członkinią ula. Zawsze obserwuję ten moment z czułością. Bo wiem, że ta jedna, maleńka pszczoła za chwilę weźmie udział w zadaniach, które pomogą tysiącą innych.
Pszczeli dom: jak organizacja ula przypomina państwo
Są dni, gdy po prostu siadam obok ula. Bez dymu, bez narzędzi, bez konkretnego planu. Słucham. I po chwili wiem jedno: tu, wewnątrz tej skrzynki, dzieje się coś, co trudno objąć słowami. Coś, co z każdym kolejnym sezonem przekonuje mnie, że pszczeli dom jest jednym z najdoskonalszych społecznych organizmów, jakie istnieją. Ul to nie tylko konstrukcja z drewna, ramek i wosku. To państwo – żywe, pulsujące, niezależne. Bez chaosu, bez wodza, ale z porządkiem, który budzi podziw. I im dłużej z nim pracuję, tym bardziej dostrzegam, że możemy się z niego wiele nauczyć. Królowa nie wydaje rozkazów. Nie wchodzi na podest, nie przemawia. A jednak jej obecność czuć w każdym zakątku ula. Gdy jest silna, zdrowa i aktywna ul pracuje spokojnie, rytmicznie. Gdy jej brakuje pojawia się chaos, niepewność, panika.
Zawsze porusza mnie ta zależność. Bo to nie siła dominacji, lecz siła równowagi i ciągłości. Królowa nie rządzi – ona daje sens istnienia. Jej feromony są jak ciche zapewnienie: „wszystko jest w porządku, możesz pracować”. Z mojego doświadczenia wiem, że dobra matka pszczela to podstawa silnej rodziny. Dla mnie to nie tylko biologia – to serce całego organizmu, które nie bije głośno, ale utrzymuje wszystko w ruchu. Robotnice są jak dobrze funkcjonująca gmina – robią wszystko, choć nikt ich nie widzi. Jedne sprzątają, inne karmią, kolejne budują, wentylują, bronią, leczą. Każda wie, co robić. I żadna nie pyta „dlaczego ja?”.
Patrzę na nie czasem z zadumą. Tyle wysiłku w krótkim życiu. Tyle poświęcenia bez słów. I żadna z nich nie oczekuje nagrody. Dla mnie to lekcja – o wspólnocie, o cichej pracy, o oddaniu bez rozgłosu. W sezonie, kiedy wszystko tętni, czuję ich energię niemal fizycznie. Ramki żyją. Powietrze drży. I wtedy wiem, że jestem tylko gościem – uprzywilejowanym, ale gościem – w ich doskonale funkcjonującym państwie.
Przy wejściu do ula zawsze znajdziesz strażniczki. Wyczułam to już dawno – to nie tylko instynkt, to czujna troska. Nie każda pszczoła może wejść. Jeśli pachnie obco zostaje zatrzymana. To jak ochrona wspólnoty. Jak obywatelki, które czuwają nad swoim domem.
Z kolei taniec pszczół zawsze mnie zachwycał. Tyle informacji przekazanych bez jednego dźwięku. Gdy zbieraczka wraca z pożytku i zaczyna tańczyć na plastrze, wiem, że właśnie uruchamia biologiczny system powiadamiania zbiorowego. To pszczele wiadomości, nadawane rytmem, ciepłem, ruchem.
W ulu nie ma miejsca na przypadek. Martwa larwa? Usunięta. Obcy zapach? Zablokowany. Przeciąg? Zlikwidowany. Ul to przestrzeń, która reguluje się sama – szybko, skutecznie i bez sentymentów. Nie chodzi tu o brutalność, ale o przetrwanie. Pszczoły wiedzą, że jeden błąd może kosztować życie tysięcy. I dlatego nie ma taryfy ulgowej. To twarda szkoła, ale też szkoła troski – o całość, nie o jednostkę.
W mojej pracy w pasiece widzę to codziennie: jeśli pszczoły czują zagrożenie – działają natychmiast. Bez zwłoki. Bez wewnętrznych debat. Najbardziej podziwiam w ulu to, że nikt nie uważa się za lepszego. Robotnica nie próbuje być królową. Zbieraczka nie gardzi sprzątaczką. Każda ma swój czas, swoje miejsce i swoją funkcję. Nie ma kar, nie ma premii, nie ma rywalizacji. Jest wspólnota. Jest odpowiedzialność. Jest zaufanie. I choć pszczoły nie znają tych słów, ich życie jest tego najlepszym przykładem.
Ul nauczył mnie więcej niż niejedna książka. Nauczył mnie, że można żyć razem – nie obok siebie. Że można pracować w ciszy – i robić rzeczy wielkie. Że można być częścią całości – i nie tracić swojej wartości. Gdy wracam do domu po pracy przy ulach, czuję w sobie ich rytm. Ciszę współpracy. Pokorę wobec natury. Siłę wspólnoty. I często myślę: może właśnie tego najbardziej dziś nam brakuje.
Dlaczego pszczoły są zagrożone? Wyzwania współczesnego pszczelarstwa
Bywa, że siadam wieczorem przy ulu i słucham coraz cichszego bzyczenia. Niebo nad pasieką ciemnieje, a pszczoły chowają się do środka. Niby wszystko wygląda normalnie, ale ja wiem, że niepewność rośnie z każdym sezonem. Bo choć pszczoły pracują jak zawsze – niezłomnie i cicho – świat wokół nich zmienia się szybciej, niż potrafią się do niego dostosować. Największym wrogiem pszczół jest dziś to, co stworzył człowiek: monokultury, pestycydy, opryski na kwitnące rośliny. Widziałam nie raz, jak po pozornie spokojnej nocy znajdowałam przed ulem kilkaset martwych robotnic – zatrutych, osłabionych, zagubionych.
Nie da się opowiedzieć tego obojętnie. Pszczoły, które dzień wcześniej niosły nektar do ula, po kilku godzinach umierają z powodu środków ochrony roślin. I choć mówi się o strefach buforowych, o ograniczeniach – praktyka często wygląda inaczej. A pszczelarz może tylko patrzeć i liczyć straty. Każdego roku znikają kwietne łąki, stare sady, dzikie zakątki, w których pszczoły mogłyby znaleźć pożytek. Zamiast nich rosną magazyny, kostka brukowa, parkingi. Pszczoła nie zna mapy. Lecąc kilka kilometrów od ula, szuka nie koloru, ale zapachu i różnorodności. Gdy tego brak błądzi, głoduje, umiera. Dlatego tak mocno wierzę w rolę gmin, szkół, wspólnot lokalnych, które zakładają rabaty miododajne, sieją łąki i nie koszą wszystkiego „na 3 milimetry”. Każda nawłoć, koniczyna czy dzika marchew to szansa na życie.
Widzimy to wszyscy – zimy są coraz cieplejsze, wiosny coraz bardziej chaotyczne. Dla pszczół to katastrofa. Rozpoczynają czerwienie zbyt wcześnie, a potem tracą wszystko przez powrót mrozu. Kwiaty kwitną za szybko, potem długo nie ma nic. Ule głodują w środku kwietnia. W mojej pasiece nauczyłam się czytać pogodę jeszcze uważniej. Ale to nie zawsze wystarcza. Bo pszczoła nie przeczeka – ona musi pracować zgodnie z naturą. A jeśli natura się pogubi – pszczoła też. Warroza, nosemoza, choroby wirusowe – to dziś codzienność każdego pszczelarza. Zwalczanie warrozy to jak wyścig bez mety. I choć mamy leki, procedury, terminy – pasożyty uodparniają się szybciej niż przewiduje to ulotka.
Często już wczesnym latem widziałam oznaki spadku siły rodzin – mimo leczenia. I wtedy rozumiesz, że pszczelarstwo to nie tylko zawód, ale nieustanna walka o równowagę. Największym zagrożeniem – paradoksalnie – jest obojętność ludzi. Wielu wciąż nie wie, że ⅓ tego,
co jemy, zawdzięczamy pracy pszczół. Że bez nich nie byłoby jabłek, pomidorów, rzepaku, truskawek… I że pszczoły nie żyją tylko dla siebie – one żyją też dla nas. Dlatego tak wiele czasu poświęcam edukacji. Prowadzę warsztaty, spotkania, prelekcje. Bo dopóki ktoś nie zajrzy do wnętrza ula – nie zrozumie, jak kruche i zależne od nas jest życie w nim.
Co możemy zrobić jako ludzie, nie tylko pszczelarze
● Posadzić lawendę, facelię, lipę.
● Zrezygnować z chemii w ogrodzie.
● Zgłosić do urzędu potrzebę łąki kwietnej zamiast kolejnego trawnika.
● Wspierać lokalnych pszczelarzy – kupując ich miód, pytając o pasiekę, słuchając historii.
Bo czasem wystarczy mały gest, by uratować dziesiątki istnień. Każdy sezon przynosi radość i niepokój. Widzę nowe matki, silne rodziny, pełne plastry i jednocześnie czuję, że życie pszczół staje się coraz bardziej zależne od naszych decyzji. Jako pszczelarka mogę wiele – obserwować, wspierać, reagować. Ale jako społeczeństwo – możemy uratować świat pszczół tylko razem. Ul jest cichy. Pracuje bez narzekania. Ale jeśli zamilknie na dobre – zamilknie coś o wiele większego niż tylko owad. Zamilknie natura.
CTA – Wezwanie do działania (Call To Action)
Chcesz pomóc pszczołom? Zacznij od prostych kroków! Zostań przyjacielem pszczół:
● Posadź rośliny miododajne w ogrodzie, na balkonie, w szkole.
● Zrezygnuj z chemicznych oprysków.
● Wybieraj miody lokalne – wspierasz pszczelarzy i środowisko.
Dowiedz się więcej:
● Odwiedź pasiekę w swoim regionie – na żywo zobacz, jak wygląda praca z pszczołami.
Kupując miód – wybieraj świadomie!
● Szukaj oznaczeń pochodzenia: Miód wielokwiatowy z sadów sandomierskich – Jakość i Tradycja.
● Spytaj pszczelarza o jego pracę – każda łyżka miodu ma swoją historię.
Dołącz do ruchu!
● Udostępnij nasz projekt w mediach społecznościowych.
● Zgłoś swoją szkołę, firmę lub gminę do udziału w akcjach edukacyjnych Stowarzyszenia Pszczelarzy Staropolskich
● Wspieraj lokalne wydarzenia pszczelarskie – to nie tylko tradycja, to przyszłość.
Autorką artykułu jest Agnieszka Pawlikowska Prezes Stowarzyszenia Pszczelarzy Ziemi Świętokrzyskiej, Prezes Stowarzyszenia Pszczelarzy Sandomierszczyzny, nauczycielka, społecznik, organizatorka Sandomierskiego Święta Miodu, absolwentka ZSR CKZ w Pszczelej Woli.
Materiał Partnera
